Osnovan 14. maja 1955. godine, Varšavski ugovor poznat kao Organizacija Varšavski ugovor ) je bio politički i vojni savez između Sovjetskog Saveza i nekoliko zemalja Centralne i Istočne Evrope.

Varšavski pakt je efektivno osmišljen kao protuteža Organizaciji Sjevernoatlantskog pakta (NATO), sigurnosnom savezu između Sjedinjenih Država, Kanade i 10 zapadnoevropskih država koja je osnovana potpisivanjem Sjevernoatlantskog ugovora 4. aprila 1949.

Ulaskom u Varšavski pakt, njegove članice odobrile su Sovjetskom Savezu vojni pristup svojim teritorijama i pridružile se zajedničkom vojna komanda. Konačno, pakt je Moskvi dao jaču kontrolu nad dominijama SSSR-a u srednjoj i istočnoj Evropi.

Evo priče o Varšavskom paktu.

Protivteža NATO-u

Predsednička palata u Varšavi, u kojoj je potpisan Varšavski pakt 1955.

Image Credit: Pudelek / Wikimedia Commons

Do 1955. godine već su postojali sporazumi između SSSR-a i susedne istočne Evrope zemlje, a Sovjeti su već vršili političku i vojnu dominaciju nad regionom. kao takav,moglo bi se tvrditi da je osnivanje Organizacije Varšavskog ugovora bilo suvišno. Ali Varšavski pakt bio je odgovor na vrlo specifičan skup geopolitičkih okolnosti, konkretno na prijem remilitarizovane Zapadne Njemačke u NATO 23. oktobra 1954.

U stvari, prije prijema Zapadne Njemačke u NATO, SSSR je tražio bezbednosni pakt sa zapadnoevropskim silama i čak je napravio igru ​​za ulazak u NATO. Svi takvi pokušaji su odbijeni.

Kao što se navodi u samom ugovoru, Varšavski pakt je sastavljen kao odgovor na „novo vojno ustrojstvo u obliku 'zapadnoevropske unije', uz učešće remilitarizovane Zapadne Njemačke i integraciju potonjeg u Sjevernoatlantski blok, što je povećalo opasnost od novog rata i predstavlja prijetnju nacionalnoj sigurnosti miroljubivih država.”

De facto sovjetska kontrola

Potpisnici pakta bili su Sovjetski Savez, Albanija, Poljska, Čehoslovačka, Mađarska, Bugarska, Rumunija i Njemačka Demokratska Republika (Istočna Njemačka). Dok je pakt bio naglašen kao savez za kolektivnu sigurnost, slično kao i NATO, u praksi je odražavao regionalnu dominaciju SSSR-a. Sovjetski geostrateški i ideološki interesi obično su nadjačavali istinsko kolektivno donošenje odluka i pakt je postao oruđe za kontrolu neslaganja u Istočnom bloku.

Sjedinjene Države se ponekad smatraju NATO-ovimhegemonistički lider, ali, realno, svako poređenje sa ulogom koju je Sovjetski Savez imao u Organizaciji Varšavskog ugovora je daleko od cilja. Dok je za sve odluke NATO-a potreban jednoglasni konsenzus, Sovjetski Savez je u konačnici bio jedini donosilac odluka Varšavskog pakta.

Raspuštanje Varšavskog pakta 1991. godine bila je neizbježna posljedica institucionalnog kolapsa komunističkog vodstva u SSSR-a i širom istočne Evrope. Lanac događaja, uključujući ponovno ujedinjenje Njemačke i rušenje komunističkih vlada u Albaniji, Poljskoj, Mađarskoj, Čehoslovačkoj, Istočnoj Njemačkoj, Rumuniji, Bugarskoj, Jugoslaviji i samom Sovjetskom Savezu, srušio je zgradu sovjetske kontrole u regiji. Hladni rat je zapravo gotov, kao i Varšavski pakt.

Značka Varšavskog pakta s natpisom: 'Braća po oružju'

Image Credit: Wikimedia Commons

Moderno naslijeđe Varšavskog pakta

Od 1990. godine, godine ponovnog ujedinjenja Njemačke, međuvladin savez NATO-a porastao je sa 16 na 30 zemalja, uključujući brojne bivše države istočnog bloka, kao što su Češka Republika, Mađarska, Bugarska, Rumunija, Letonija, Estonija, Litvanija i Albanija.

Možda govori da je proširenje NATO-a na istok došlo nakon raspada Varšavskog pakta 1. jula 1991., trenutka koji je označio kraj držanja Sovjetskog Saveza preko IstočneEvropa. Zaista, do kraja te godine Sovjetskog Saveza više nije bilo.

Nakon raspada SSSR-a i kolapsa Varšavskog pakta, Rusija je počela da gleda sa sumnjom na proširenje NATO-a. U 20. stoljeću, potencijalno učlanjenje bivših sovjetskih država poput Ukrajine u NATO pokazalo se posebno zabrinjavajućim za neke ruske moćnike, uključujući Vladimira Putina.

U mjesecima koji su prethodili ruskoj invaziji na Ukrajinu u februaru 2022., Putin je bio nedvosmislen u svom insistiranju da Ukrajina, bivša država članica Sovjetskog Saveza, ne smije ući u NATO. Insistirao je na tome da je proširenje NATO-a na istočnu Evropu izjednačeno sa imperijalističkom otimanjem zemlje u regionu koji je prethodno ujedinjen (pod efektivnom sovjetskom kontrolom) Varšavski pakt.