To je bilo jedno od najznačajnijih vojnih dostignuća u rimskoj istoriji. Dana 9. avgusta 48. pne. Gaj Julije Cezar, uprkos tome što je bio znatno nadmoćan, odlučno je porazio snage Gneja Pompeja Magnusa i njegovih konzervativnih Optimalnih pristalica.

Bitka kod Farsala utrla je put Cezarovom usponu do prevlasti. Cezar i Pompej su se borili za budućnost Rima, a pobjednik bitke će kontrolisati moćno Rimsko carstvo.

Cezar i Pompej

Nekoliko godina prije bitke kod Farsala bila je Rimska republika pod kontrolom trojice ljudi: Cezara, Pompeja i Krasa. Sva trojica su bili bogati i moćni političari, koji su dijelili vlast u sistemu poznatom kao Trijumvirat. Pompej se čak oženio Cezarovom kćerkom Julijom kako bi pomogao učvrstiti savez između njih.

Bista Julija Cezara.

Trijumvirat se raspao nakon što je Crassus poginuo u bici kod Carrhae i Julije umro. Pompej i Senat su se ubrzo uplašili Cezarove moći, popularnosti i bogatstva. Cezarov politički kapital dostigao je svoj vrhunac nakon njegovog uspjeha u osvajanju Galije.

Senat i Pompej, sve više zabrinuti zbog Cezarove reputacije među ljudima i žudnje za moći, zahtijevali su da se Cezarove vojske rasformiraju. Njegove elitne legije služile su skoro deceniju u Galiji boreći se protiv varvarskih plemena. Bili su prekaljeni u borbi i žestoko odani Cezaruzahvaljujući novcu i slavi koju im je pružio.

Cezar je odbio da razbije svoju vojsku, a građanski rat između njega i Pompeja počeo se činiti mogućim. Pompej je bio cijenjen kao general kao i Cezar, a Senat je bio uvjeren da će on zaštititi Rim. Ovaj rat bi diktirao budućnost Rimskog Carstva: pobjednik bi imao kontrolu nad rimskom vojskom, provincijama i Senatom.

Pozadina bitke

U januaru 49. pne. Cezar i njegove legije prešao reku Rubikon u Italiju. Ulazak u Italiju s rimskom vojskom Senat je smatrao izdajom i objavom rata. Šokiranom Senatu, predvođenom Pompejem, nedostajali su vojnici koji bi spriječili Cezara da preuzme kontrolu nad Rimom; nisu bili spremni da on preduzme tako drastičnu akciju.

Dok je Cezar marširao prema Rimu, Pompej je uvjerio Senat da bi najbolji način akcije bio povlačenje preko Jadrana i okupljanje legija u Grčkoj. Oni su to i učinili, dok je Cezar pripremio flotu da preveze svoje legije i progone ih.

U Grčkoj, Pompej je okupio ogromnu vojsku od rimskih vojnika koji su bili postavljeni oko provincija, i iskoristio svoju flotu da blokira Italiju i spriječi Cezara prelazeći more. Cezar i jedan od njegovih generala, Marko Antonije, uspjeli su izbjeći Pompejeve brodove i iskrcali neke od svojih legija u Grčkoj, spremne da se bore protiv Pompeja.

Bista Pompeja.

Rovratovanje

Cezar i Antonije krenuli su sa nedovoljnom vojskom do Pompejevog utvrđenog logora. Kako bi spriječio Pompejeve trupe da pristupe hrani i vodi, Cezar je naredio svojim legionarima da izgrade dugi zid oko Pompejevog logora. Pompej je odgovorio tako što je izgradio paralelni zid prema Cezarovom, ali su mu nedostajali resursi da dugo hrani svoju opkoljenu vojsku.

Borbe su počele izbijati između dva utvrđena položaja. Međutim, ovi okršaji na ničijoj zemlji između suprotstavljenih zidova nisu donijeli prednost nijednom od generala.

Uskoro je Pompej postajao očajan za zalihama. Srećom, sreća je bila na njegovoj strani: dva galska plemića koja su služila u Cezarovoj konjici uhvaćena su u krađi plate. Prebjegli su Pompeju kako bi izbjegli krivično gonjenje i otkrili mu najslabiju tačku u Cezarovim redovima, upravo tamo gdje je njegov zid dodirivao more.

Pompej je iskoristio priliku. Poslao je svoje legije da napadnu zid s prednje strane, dok su njegovi pomoćnici kružili oko Cezarovog zida sa strane prema moru. Njegov napad je bio veliki uspjeh i Cezar je bio prisiljen na povlačenje.

Pompej se plašio da bi Cezar mogao cijeli incident postaviti kao zamku, pa nije dao potjera. Ova greška navela je Cezara da primijeti,

"Danas bi pobjeda bila neprijateljska, da je među njima bilo ko da je ostvari."

Bitka kod Farsala

Nekoliko sedmica nakon što se Cezar povukaoU Pompejevom logoru, dva generala su se sukobila kod Farsala. Cezar je imao samo 22.000 ljudi, dok je Pompejeva vojska bila blizu 40.000. Iako su Cezarove trupe bile iskusnije, Pompej je imao značajnu konjičku prednost.

Pompej se nadao da će upotrijebiti svoju konjicu da nadjača Cezarove konjanike i bok Cezarovu pješadiju u manevru 'čekić i nakovanj'. Nije bio zabrinut za svoje legije zbog njihove značajne brojčane prednosti nad neprijateljem.

Cezar je bio svjestan svoje ranjivosti i koristio je svoju taktičku stručnost da nadmudri Pompeja. Da bi napravio zasedu nadmoćnoj konjici svog neprijatelja, Cezar je sakrio liniju pešadije iza svojih konjanika. Kada su se vojske sukobile i Cezarovi konjanici su odbačeni, ova pešadija je skočila i jurišala na Pompejevu konjicu, koristeći svoje pila (koplje) kao koplja.

Pompejevi konjanici su bili uspaničeni ovim iznenadnim napadom i pobjegao. Cezar je tada naredio svojim veteranskim legijama da krenu naprijed i iskoristio svoju konjicu da gurne Pompejev bok. Pompejeve legije su se razbile i pobjegle, a Pompej je pobjegao; prvo iz Farsala, zatim iz Grčke.

Taktička karta koja prikazuje odlučujuću akciju s desne strane bitke kod Farsala 48. pne.

Nakon

Pompej ubrzo je stigao u Egipat gdje ga je pogubio Ptolomej XIII, koji se nadao da će steći naklonost Cezara i njegovih saveznika.

Cezar je u međuvremenu dao amnestiju mnogim senatorima koji su se boriliprotiv njega i držao kontrolu nad velikim dijelom Rimskog carstva. Iako su postojali džepovi otpora koje je još trebalo slomiti, Farsal je uklonio svog najmoćnijeg vojnog i političkog rivala.

Cezar je sada mogao krenuti u niz reformi koje su učvrstile njegovu moć. On je uspostavio osnovu za jednočlanu vladavinu u Rimu, koju će njegov usvojeni sin Oktavijan provesti do kraja kada postane prvi rimski car.

Ubistvo Julija Cezara.

Četiri godine kasnije, ubrzo nakon što je proglašen za doživotnog diktatora, Cezara su ubili neki od ljudi koje je poštedio nakon Farsala. Iskrvario je u podnožju Pompejeve statue.

Prikazana slika: Kip Julija Cezara. Leomudde / Commons.