Mnogi službeni dokumenti o ratnim zarobljenicima koje su Britanci odveli tokom Drugog svjetskog rata izgubljeni su ili uništeni. Međutim, baš kao i svaka druga zaraćena nacija u bilo kom drugom ratu, britanska vojska je uzela zarobljenike tokom svog napredovanja.

Dok su mnogi od ovih zarobljenika držani internirani negdje drugdje u Britanskoj imperiji ili od strane drugih savezničkih naroda, skoro polovina milion ratnih zarobljenika je držano u Britaniji 1945.

1. Ko su bili zarobljenici u Britaniji?

U početku je broj ratnih zarobljenika držanih u Britaniji ostao nizak, uglavnom od njemačkih pilota, zrakoplovne posade ili mornaričkog osoblja zarobljenih unutar njenih granica.

Ali s rat koji se okrenuo u korist saveznika od 1941. godine, doveden je sve veći broj zarobljenika. Ovo je počelo sa italijanskim zarobljenicima koji su odvedeni na Bliskom istoku ili u severnoj Africi. Učestvovali su u izgradnji nekih namenskih kampova, kao što je kamp 83, Eden Camp, u Jorkširu.

Kako su Britanci nastavili da potiskuju sile Osovine, broj zatvorenika se povećavao i uključivao vojnike iz ne samo Italija i Njemačka, ali iz Rumunije, Ukrajine i drugdje. Tokom i nakon Drugog svjetskog rata, preko 470.000 njemačkih i 400.000 talijanskih ratnih zarobljenika držano je u Britaniji.

Originalni natpis: 'Kada je grupa talijanskih zarobljenika zarobljenih u sjevernoj Africi stigla u London na svom put do zarobljeničkog logora,jedan od njih nosio je teniski reket... ovi zarobljenici će se vjerovatno koristiti za poljoprivredne radove.’ 15. juna 1943.

2. Gdje su bili zatvoreni?

Britanski logori za ratne zarobljenike su pobrojani – lista se proteže na 1.026, uključujući 5 u Sjevernoj Irskoj. Zatvorenik bi bio raspoređen u logor u zavisnosti od njihove klasifikacije.

Zatvorenici 'A' kategorije nosili su bijelu traku na ruci – smatralo se da su benigni. Zatvorenici 'B' kategorije nosili su sivu traku. To su bili vojnici koji su imali neke ideale simpatične onima britanskih neprijatelja, ali nisu predstavljali veliki rizik.

Zatvorenici 'C' kategorije bili su oni za koje se vjerovalo da održavaju fanatične nacionalsocijalističke ideale. Nosili su crnu traku i smatralo se da će vjerovatno pokušati pobjeći ili unutrašnji napad na Britance. Članovi SS-a su automatski stavljeni u ovu kategoriju.

Da bi se smanjile šanse za bijeg ili spašavanje, ova posljednja kategorija zatvorenika držana je na sjeveru ili zapadu Britanije, u Škotskoj ili Walesu.

3. Kako su tretirani?

Prema Konvenciji o postupanju sa ratnim zarobljenicima, potpisanoj u Ženevi 27. jula 1929. godine, ratni zarobljenici su morali biti držani u uslovima jednakim onima koje bi doživjeli na svom vlastite vojne baze.

Također nije bilo garancije 1942. da će Britanija na kraju pobijediti u ratu. U nadi da će saveznički zarobljenici biti jednakitretman, oni koji su internirani u Britaniji nisu bili maltretirani. Često su bili bolje hranjeni nego što bi se borili na kraju lanca snabdevanja.

Onima u kampovima nižeg rizika bilo je dozvoljeno da odu na posao i da idu u crkvu zajedno sa britanskim kongregacijama. U zavisnosti od logora, zatvorenici su mogli biti plaćeni u stvarnoj valuti ili u logorskom novcu – kako bi se dodatno spriječio bijeg.

Zatvorenici u Eden Campu su mogli da se zbliže sa lokalnom zajednicom. Vješti radnici među njima izrađivali bi ukrase i igračke za razmjenu sa zajednicom za predmete koje inače ne bi mogli nabaviti.

Kada su zatvorenici radili za i sa britanskim civilima, neprijateljstvo prema njima je imalo tendenciju da nestane. Na Božić 1946. godine, 60 ratnih zarobljenika u Oswaldtwistleu, Lancashire, bilo je udomljeno u privatnim kućama nakon što je propovjednik jedne metodističke crkve pružio pomoć. Zatvorenici su takođe formirali fudbalske timove i igrali u lokalnoj ligi.

U slobodno vreme italijanski zatvorenici logora 61, Dekanska šuma, podigli su spomenik Guljelmu Markoniju – izumitelju i inženjeru. Spomenik, na Wynolovom brdu, završen je 1944. i nije srušen sve do 1977. U selu Henllan u Walesu i na ostrvu Lamb Holm, Orkney, nalaze se italijanske kapele koje su zatvorenici preuredili iz logorskih koliba kako bi vježbali. njihove katoličke vjere.

Talijanska kapela na Lamb Holmu, Orkney(Zasluge: Orkney Library & Archive).

Iskustvo je bilo vrlo drugačije za zatvorenike kategorije 'C', kojima lokalne zajednice ne bi vjerovale. Osim toga, Ženevska konvencija je precizirala da se zatvorenicima može dodijeliti samo posao koji odgovara njihovom činu.

U logoru 198 – Island Farm, Bridgend, Wales – 1.600 njemačkih oficira je stoga ne samo u potpunosti zatvoreno, već i oslobođeno od ručnog rada. Bez mogućnosti kontakta sa lokalnim stanovništvom, animozitet između stražara i zatvorenika je ostao visok. U martu 1945. godine, 70 njemačkih ratnih zarobljenika – sa zalihama namirnica – pobjeglo je sa Ostrvske farme kroz 20 metara dug tunel koji je imao ulaz ispod kreveta u smještajnoj kolibi 9.

Svi bjegunci su na kraju zarobljeni , neki čak i daleko kao Birmingham i Southampton. Njegova kohorta je jednog zatvorenika identifikovala kao doušnika stražara. Proveden je kroz sud za klokane i obješen.

Logor Island Farm, 1947. (Zasluge: Kraljevska komisija za drevne i povijesne spomenike Walesa).

4. Koji su posao radili da pomognu u ratnim naporima?

Gotovo polovina ratnih zarobljenika u Britaniji – 360.000 ljudi – radila je do 1945. Priroda njihovog posla bila je ograničena Ženevskom konvencijom, u kojoj je navedeno da ratni zarobljenici nisu mogli biti postavljeni da rade na ratnim ili opasnim zadacima.

italijanskiZatvorenici na Orkneyju objavili su štrajk kada se pokazalo da njihov rad na ostrvu Burray izgleda ima za cilj da zatvori pristup invaziji na četiri morska tjesnaca između ostrva. Komitet Crvenog krsta ih je 20 dana kasnije uvjerio da je ova pretpostavka netačna.

Za ostale kampove ova konvencija je značila rad na farmi. Kampovi koji su izgrađeni od nule, kao što je Eden Camp, često su postavljani u središte poljoprivrednog zemljišta. 1947. godine 170.000 ratnih zarobljenika radilo je u poljoprivredi. Drugi su bili angažovani na obnovi bombardovanih puteva i gradova.

5. Kada su vraćeni u domovinu?

Postojali su ratni zarobljenici koji su bili internirani u Britaniji do 1948. Zbog jako iscrpljene radne snage i potreba za zalihama hrane i obnovom, bili su previše korisni da bi ih pustili.

Prema Ženevskoj konvenciji, teško bolesne ili povrijeđene zatvorenike treba odmah repatrirati. Svi ostali zatvorenici bi trebali biti pušteni u sklopu sklapanja mira. Drugi svjetski rat je, međutim, završio bezuslovnom predajom – što znači da nije bilo punog mirovnog sporazuma sve do Ugovora o konačnom rješenju u odnosu na Njemačku 1990. godine.

Broj njemačkih zarobljenika je zapravo dostigao vrhunac nakon završetka rata, dostigavši ​​402.200 u septembru 1946. Te godine, jednu petinu svih poljoprivrednih radova obavljali su Nijemci. Repatrijacija je počela tek 1946. kada je premijerClement Atlee je objavio – nakon negodovanja javnosti – da će 15.000 ratnih zarobljenika biti pušteno mjesečno.

24.000 zatvorenika je odlučilo da ne bude vraćeno u domovinu. Jedan takav vojnik bio je Bernhard (Bert) Trautmann, koji je postao član Jungvolka sa 10 godina, 1933. godine, a dobrovoljno se prijavio kao vojnik 1941. godine, sa 17 godina. Nakon što je dobio 5 medalja za službu, Trautmanna su zarobili saveznički vojnici na zapadnom Ispred.

Kao zatvorenik kategorije 'C' u početku je bio interniran u logor 180, Marbury Hall, Cheshire. Spušten je na 'B' status i na kraju stavljen u kamp 50, Garswood Park, Lancashire gdje je ostao do 1948.

U fudbalskim utakmicama protiv lokalnih timova, Trautmann je zauzimao poziciju golmana. Radio je na farmi i uklanjanju bombi, a zatim je počeo da igra za St Helens Town. Ponuđen mu je ugovor za Manchester City 1949.

Bert Trautmann hvata loptu tokom utakmice Manchester Cityja protiv Tottenham Hotspura na White Hart Laneu 24. marta 1956. (Kredit: Alamy).

Iako se u početku suočio sa negativnošću, Bert je odigrao 545 utakmica u svojoj 15-godišnjoj karijeri za Manchester City. Bio je prvi sportista u Britaniji koji je nosio Adidas, dobio je ovacije na svom prvom meču u Londonu – protiv Fulama, i igrao je u finalima FA kupa 1955. i 1956.

2004. Trautmann je dobio OBE. On je neobičan u primanju i ovoga i Gvozdenog krsta.