Na površini je malo toga o krstaškim vojskama što je 'izvanredno'. Uostalom, svi znamo šta su bili i kako su izgledali.

Bitka kod Ager Sanguinisa (zloslutno nazvana 'Krvno polje'), koja se odigrala u ljeto 1119. godine, daje zanimljiv primjer .

Vojska princa Rogera od Antiohije bila je opkoljena i potpuno uništena talasima muslimanske konjice. U borbama iz bližeg kruga koje su označile kraj hrišćanske odbrane u središtu vojske, 'bio je pogođen viteškim mačem kroz sred nosa pravo u mozak.'

Ali čak i nakon toga. Rodžerovom smrću, njegova mobilna kapela ostala je žarište za male grupe kršćanskih vojnika. S prinčevim tijelom u blizini, jedan od njegovih hrabrih vitezova u domaćinstvu okupio je posljednjih nekoliko trupa ispred svetilišta. Uspio je nakratko zadržati napadače i ubiti muslimanskog emira, prije nego što su on i njegovi ljudi također bili posječeni.

Ager Sanguinis čini se da je jedna od 'arhetipičnih' bitaka krstaša. To je krvožedna, ali čudno poznata pripovijest, a ova poznatost nas navodi na pretpostavku da se križarski rat dobro razumije. Slike su ikone. Vitezovi u oklopima. Saracenska konjica sa metlama. Dvorci i beduini.

1.Vojske ‘križara’ bile su uglavnom arapske ili jermenske

Ali malo toga od Rogerovog posljednjeg stava bilo je u potpunosti onako kako se činilo. Njegova "krstaška" vojska imala je vrlo malo krstaša u sebi, možda nijednog. Gotovo svi njegovi ljudi bili su lokalni Armenci, starosjedioci kršćani Sirijci ili franački doseljenici – gotovo polovina 'križarske' konjice su zapravo bili lokalni kršćani, a većina pješadije je također bila.

A armenski vitez je predvodio odbranu oko fragmenta Pravog krsta. Ironično, herojsku posljednju borbu je orkestrirao neko koga bi mnogi na zapadu smatrali heretikom.

U stvari, većina stanovništva križarskih država je još uvijek bila kršćanska, a ne muslimanska, čak prije nego što su Frankovi stigli. I to se odrazilo na njihovu vojsku – čitave križarske jedinice i garnizoni zamkova bili su isključivo popunjeni sirijskim ili jermenskim dobrovoljcima.

Nijedna vojska iz perioda krstaša nije odgovarala lakim karikaturama koje slikamo o njima.

Mapa križarskih ratova.

2. Lokalni križari bili su Sirijci miješane rase, a ne 'Francuzi' ili 'Englezi'

Nije samo lokalne sirijske trupe bile daleko drugačije od holivudskih slika. Nakon prvih nekoliko decenija, većina evropskih 'križara' u Svetoj zemlji bili su doseljenici mješovitih rasa, mnogi, od kojih većina možda nikada nije kročila na zapad.

Proces međusobnog sklapanja brakova je krenulo odnajranije dane krstaških ratova i počelo je na samom vrhu. Balduin I, kralj Jerusalima, a prethodno grof od Edese, bio je oženjen Morfijom (kraljicom Jerusalima, 1116–26/8), Jermenkom, kćerkom gospodara Melitene.

Njihova deca su osnovala vodeću dinastije križarskih država, koje se od najranijih dana zasnivaju na partnerstvu između katoličkog zapada i kršćanskih crkava na istoku. Njihov primjer slijedili su na svim nivoima križarskog društva.

Ironično, nivo integracije bio je takav da su posjetitelji sa zapada, ogrezli u netoleranciji, bili šokirani onim što su zatekli u Svetoj zemlji. Kada su stvari krenule po zlu, zapadnjacima je bilo lako kriviti ono što su smatrali mekim i 'ženstvenim' načinima lokalnih Franaka.

Pretpostavka je bila da su oni sada toliko integrirani u lokalne zajednice da je čak i plemstvo moglo 'postao native'. Neprijateljski raspoloženi posjetioci često su opisivali istočne Franke kao 'pulane', što implicira da su nekako 'polukaste'.

Osvajanje pravoslavnog grada Konstantinopolja od strane krstaša 1204. (BNF Arsenal MS 5090, 15. stoljeće).

3. Vojske 'egipatskih muslimana' koje nisu bile ni egipatske ni muslimanske

Naviknuvši se na ideju da krstaške vojske nisu zapravo krstaši, okrećemo se njihovim južnim neprijateljima: vojskama muslimanske egipatske države i njihovim šiitskim Fatimidski vladari. koji,Jednako ironično, otkrivamo da nisu bili ni muslimani ni Egipćani.

Egipćani su imali najveću stalnu vojsku u regionu i, tokom prve decenije nakon dolaska krstaša, bili su i glavni krstaši. vojnih protivnika. Većina njihove pešadije bili su podsaharski Afrikanci regrutovani iz dva nubijska kraljevstva na jugu, od kojih su oba bila hrišćanska od šestog veka.

Ovi vojnici su uglavnom bili robovi, mada je bilo i nekih dobrovoljaca i plaćenika. Što se tiče religije, oni su bili ili pagani ili kršćani, posebno ako su bili iz same Nubije.

Slično, većina konjičkih pukova u egipatskoj vojsci nije bila ono što bi se nužno očekivalo – uglavnom su bili kršćanski armenski plaćenici, raseljeni muslimanskim invazijama koje su preplavile njihove domovine dalje na sjever.

Dakle, glavne 'redovne' trupe koje su postavili neprijatelji egipatskih muslimana krstaša, u velikoj mjeri, nisu bili čak ni muslimani.

4. Saladin i njegovi ljudi bili su strani autsajderi, baš kao i krstaši

Ali ako su granice između vjerskih opredjeljenja bile zamagljene, barem znamo da su križari bili strani osvajači. Ili mi?

Zapravo, skoro svi lokalni politički lideri i njihove vojne snage bili su bazirani oko grupa migranata koji su ulazili izvan regiona. Krstaši su bili samo najnoviji ulasci uionako velika gužva na terenu.

Poput muslimanskih egipatskih armija, 'sirijske' vojske iz dvanaestog stoljeća bile su pune stranaca. Ratnici koji su porazili princa Rodžera i njegove ljude kod Ager Sanguinisa, na primjer, nisu bili ni lokalni Arapi ni Sirijci, već nomadska turska plemena iz evroazijskih stepa – sličnija hunskim ili mongolskim ratnicima nego 'Saracenima' ili beduinima koje ih često zamišljamo biti, i jednako strani regiji kao i križari.

Vladari Sirije su se etnički i jezički razlikovali od svojih podanika – bili su gospodari rata i plaćenici nomadskog naslijeđa, privučeni nagradama izvan regiona u ponudi.

Mnoge lokalne arapske ili sirijske zajednice smatrale su ove turske pridošlice i njihove ljude kao nepoželjne i neotesane varvare. Čak se i Saladin morao jako potruditi da se uklopi – njegova porodica su bili etnički Kurdi, a ne Arapi, i bili su, kao i Turci, nomadskog porijekla iz južnih stepa.

Istina je da su Franci bili novi vladara, da su bili stranci kada su stigli u region. Ali to je važilo i za sve veće muslimanske sile u regionu. Nikada ništa nije bilo tako jasno kao što bi nas naši moderni stereotipi naveli da vjerujemo.

“Saladin i Guy de Lusignan nakon bitke kod Hattina 1187. godine”, slika Saida Tahsinea (1954.).

5. Stočari protiv farmera – ne islam protiv kršćanstva

Čakšto je još fundamentalnije, uvijek pretpostavljamo da su križarski ratovi bili arhetipski 'religijski ratovi'. Svakako je istina da je religija bila važna, za pojedince i društva, kao i za motivaciju i regrutaciju. Ali nomadska aktivnost bila je u središtu križarskih ratova – borbene linije su rijetko bile uredno povučene između 'kršćana' i 'muslimana'.

U praksi, primarni sukob je bio sukob između nomadskih ratnika, koji su se spuštali iz stepa i potiskivanje u regiju, i sjedilačke moći koje su oni raselili.

Činjenica da su većina nomada u pitanju bili, barem nominalno, muslimani, pomaže nam da zaslijepimo činjenicu da su muslimanska sjedilačka društva bila ta koja su vjerovatno najviše stradali i prvi su podlegli osvajačima iz stepa. Arapi u Siriji i šiitski Fatimidi u Egiptu izgubili su vlast mnogo prije nego što su to učinili križari ili Vizantinci.

Dr Steve Tibble je počasni istraživač-saradnik na Royal Holloway, Univerzitet u Londonu. 'The Crusader Armies' (Yale, 2018.) sada je dostupan u mekom povezu.